Cukrzyca ciążowa jest najczęściej rozpoznawanym powikłaniem o charakterze metabolicznym w czasie ciąży. Według danych Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG), cukrzyca ciążowa stwierdzana jest u 3-5% Europejek spodziewających się dziecka. Inne dane podają, że częstość występowania tego zaburzenia sięgać może nawet 12% ciężarnych, przy czym jest to bezpośrednio związane z czynnikami takimi jak rasa i pochodzenie, wiek, uwarunkowania genetyczne czy preferowany styl życia.

Naukowcy są natomiast zgodni co do faktu, że w ciągu ostatnich 20-30 lat znacząco wzrosła zachorowalność na cukrzycę ciążową. Ma to związek nie tylko ze wzrostem wykrywalności tego powikłania na skutek znacznej poprawy jakości opieki nad pacjentkami ciężarnymi, ale również z częstszym występowaniem nadwagi i otyłości wśród coraz młodszych osób, niewłaściwą dietą oraz brakiem aktywności fizycznej. 

Nazewnictwo i podstawowe pojęcia – stany przedcukrzycowe

Istnieje na dzień dzisiejszy szereg nazw i określeń, które osoby niezaznajomione z tematem mogą traktować (niewłaściwie) jako zamienne zwroty.

Spotkać się można także z określeniem ‘’stan przedcukrzycowy’’.

Stanem przedcukrzycowym określane są dwa zaburzenia gospodarki węglowodanowej:

• nieprawidłowa glikemia na czczo (ang. impaired fasting glycaemia, IFG    
• nieprawidłowa tolerancja glukozy (ang. impaired glucose tolerance, IGT)

Nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG) to stan, w którym w osoczu krwi żylnej badanej kobiety obserwuje się na czczo stężenie glukozy w przedziale pomiędzy 100 a 125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l).

Nieprawidłową tolerancję glukozy (IGT) rozpoznaje się w przypadku kiedy w tzw. teście doustnego obciążenia glukozą (ang. oral glucose tolerance test, OGTT), który polega na wypiciu przez osobę dorosłą roztworu zawierającego 75 gram glukozy, stwierdza się po upływie 120 minut stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej pomiędzy 140 a 199 mg/dl (7,8-11,0 mmol/l).

Oba powyżej opisane zaburzenia gospodarki węglowodanowej sprzyjają w przyszłości rozwojowi m.in. cukrzycy typu 2 i cukrzycy ciążowej (GDM) – stąd właśnie określane są stanami przedcukrzycowymi.

Nazewnictwo i podstawowe pojęcia – cukrzyca

Najogólniej wyróżnić można dwa rodzaje cukrzycy:

• cukrzycę typu 1 – związana jest ona ze zniszczeniem komórek trzustki produkujących insulinę zazwyczaj przez proces autoimmunologiczny
• cukrzycę typu 2 – jej istota polega na postępującym spadku wrażliwości tkanek obwodowych na insulinę z powodu m.in. otyłości, braku aktywności fizycznej czy niewłaściwej diety. Oporność tkanek na insulinę sprawia, że trzustka musi produkować i wydzielać zwiększone ilości insuliny, tak aby przezwyciężyć obniżoną wrażliwość komórek obwodowych na jej działanie. Wraz z upływem miesięcy, a nawet lat taka wzmożona praca trzustki powoduje m.in. stopniowe obumieranie komórek odpowiedzialnych za produkcję insuliny, co jeszcze bardziej nasila zaburzenia metaboliczne gospodarki węglowodanowej

W Polsce rozpoznanie cukrzycy stawia się w trzech przypadkach:

•  po stwierdzeniu u osoby badanej dwukrotnie, różnego dnia, stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej na czczo >125 mg/dl (>6,9 mmol/l)
• uzyskaniu w teście doustnego obciążenia glukozą (OGGT)  po 2 godzinach stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej >200 mg/dl (>11 mmol/l)
• przygodnej glikemii >200 mg/dl (>11 mmol/l) w osoczu krwi żylnej, której towarzyszą typowe objawy niewyrównanej cukrzycy, np. chudnięcie czy zwiększona ilość oddawanego moczu.

Nazewnictwo i podstawowe pojęcia – cukrzyca ciążowa

Cukrzycą ciążową, w skrócie GDM (ang. Gestatnional Diabetes Mellitus), nazywamy każde zaburzenie tolerancji węglowodanów objawiające się hiperglikemią, które można stwierdzić u kobiety ciężarnej i które po raz pierwszy wystąpiło lub zostało wykryte w czasie ciąży.

Takie określenie cukrzycy ciążowej (GDM) oznacza, że rozpoznane po raz pierwszy w ciąży stany przedcukrzycowe również podlegają pod definicję cukrzycy ciążowej (GDM). Należy zauważyć, że w sytuacji kiedy zaburzenia gospodarki węglowodanowej zostały wykryte przed zajściem kobiety w ciążę nie można mówić o cukrzycy ciążowej (GDM).

Nazewnictwo i podstawowe pojęcia – cukrzyca przedciążowa i cukrzyca w ciąży

O cukrzycy przedciążowej (ang. Pregestational Diabetes Mellitus, PGDM) mówimy w przypadku kiedy kobieta z już postawionym rozpoznaniem cukrzycy typu 1 lub 2 zachodzi w ciążę. U takich kobiet nie wykonuje się przesiewowych badań w kierunku cukrzycy ciążowej (GDM), gdyż nie mają one sensu – ciężarna ma już zdiagnozowane zaburzenie gospodarki węglowodanowej, które wymaga wzmożonej kontroli i leczenia w czasie ciąży i połogu.

O cukrzycy w ciąży mówimy w sytuacji kiedy u kobiety będącej w ciąży dojdzie do wykrycia zaburzeń gospodarki węglowodanowej, które spełniają ogólne kryteria ustalone dla rozpoznania cukrzycy. Cukrzyca prawdopodobnie była obecna u kobiety przed ciążę, ale do jej rozpoznania doszło właśnie w okresie ciąży. Istnieje jednak niewielka szansa, że rozwój cukrzycy miał miejsce w trakcie ciąży, dlatego w takich przypadkach nie stosuje się terminu cukrzyca przedciążową (PGDM), lecz cukrzyca w ciąży.

Nazewnictwo i podstawowe pojęcia – cukrzyca ciężarnych

W internecie spotkać się można także z określeniem ’’cukrzyca ciężarnych’’. Zwrot ten bywa najczęściej stosowany zamiennie jako synonim cukrzycy ciążowej (GDM). Na dzień dzisiejszy terminu ’’cukrzyca ciężarnych’’ nie spotyka się w pracach naukowych, ani w  publikacjach medycznych. Jego stosowanie może powodować zamieszanie, ponieważ nie można jednoznacznie założyć czy autor pisząc ’’cukrzyca ciężarnych’’ ma na myśli cukrzycę ciążową (GDM) czy cukrzycę w ciąży.